Nowy papież, 264. w historii Kościoła, przyjął imię Jan Paweł II. Był pierwszym od ponad 450 lat papieżem niepochodzącym z Włoch, a także najmłodszym od półtora wieku. Miał 58 lat. Został wybrany w ósmym głosowaniu, większością 99 głosów, spośród 111 uczestników konklawe.

Papież zza „żelaznej kurtyny”

W niespełna trzy lata po wyborze na papieża – 13 maja 1981 roku – na placu św. Piotra w Rzymie Jan Paweł II został ciężko ranny w zamachu na jego życie. Tło zamachu do dziś nie jest wyjaśnione.

Nowy papież, pochodzący zza „żelaznej kurtyny” wzbudził ogromne zainteresowanie mediów i polityków na całym świecie oraz życzliwość zwykłych ludzi. Już w pierwszym przemówieniu, zaraz po wyborze, zwrócił się do wiernych, nie po łacinie, jak to było dotychczas zwyczajem papieskim, lecz po włosku, mówiąc prostym i zrozumiałym językiem.

Przesłaniem pontyfikatu Jana Pawła II stały się słowa wygłoszone w homilii podczas mszy inauguracyjnej, odprawionej 22 października 1978 roku: „Nie lękajcie się! Otwórzcie drzwi Chrystusowi!”.

Jan Paweł II wywarł szczególny wpływ na losy Kościoła i całego świata, między innymi przyczynił się do upadku komunizmu. Angażował się w działania na rzecz porozumienia między wyznawcami chrześcijaństwa, judaizmu oraz islamu. Był pierwszym papieżem, który odwiedził kościół protestancki oraz synagogę, a także rozpoczął publiczny dialog z muzułmanami. Po trwającym 1500 lat sporze, doprowadził do pogodzenia z Kościołem Ormiańskim. Był też autorem pierwszej encykliki ekumenicznej „Ut unum sint”. Jan Paweł II podkreślał, że ekumenizm w Kościele to więcej niż wzajemna tolerancja i akceptacja. To jedność powodowana wewnętrznym pragnieniem każdego człowieka.

Jan Paweł II wielokrotnie przypominał, że człowiek jest stworzony na podobieństwo Boga, czyli jest zdolny do miłowania i przyjmowania daru miłości. Często apelował do wiernych, aby nie wstydzili się własnej wiary i podkreślał jej znaczenie w życiu współczesnego człowieka.

Jan Paweł II – papież pielgrzym

Nazwany papieżem pielgrzymem, Jan Paweł II odbył 104 podróże zagraniczne, odwiedzając 130 krajów. Ponadto odbył 145 podróży po Włoszech. Jako papież, dziewięciokrotnie odwiedził Polskę. Ostatnią pielgrzymkę do kraju, w 2002 roku, Jan Paweł II poświęcił Bożemu Miłosierdziu, któremu powierzył Ojczyznę.

Podczas swojej ponad 26-letniej posługi, Jan Paweł II ogłosił 14 encyklik, 14 adhortacji, 11 konstytucji apostolskich, 43 listy apostolskie, zwołał 9 konsystorzy, mianował 240 kardynałów (w tym 5 Polaków), 2,5 tys. biskupów, wyświęcił ponad 2 tys. księży, kanonizował 478 świętych (w tym 10 Polaków), beatyfikował 1318 błogosławionych (w tym 154 Polaków), przewodniczył 5 posiedzeniom plenarnym Kolegium Kardynalskiego, 6 zgromadzeniom generalnym zwyczajnym synodu biskupów, jednemu zgromadzeniu nadzwyczajnemu synodu biskupów, siedmiu zgromadzeniom specjalnym synodu biskupów, przyjął ok. 1400 osobistości politycznych oraz wygłosił ok. 4 tys. przemówień ( w tym 2,5 tys. za granicą).

Podczas 104 swoich podróży zagranicznych Jan Paweł II spotykał się z ludźmi chorymi i niepełnosprawnymi, a także z młodzieżą i inteligencją. Spotykał się nie tylko ze środowiskami Kościoła katolickiego, lecz również z przedstawicielami innych chrześcijańskich Kościołów, a także z wyznawcami religii niechrześcijańskich. Zgodnie z nauczaniem Soboru Watykańskiego II, Jan Paweł II szczególny nacisk kładł na dobre stosunki Kościoła katolickiego ze „starszymi braćmi w wierze”, tj. z Żydami. W porównaniu z poprzednimi pontyfikatami, za pontyfikatu Jana Pawła II Stolica Apostolska zdołała dokonać znaczącego postępu na drodze zbliżenia do judaizmu i islamu.

Papież, który przyczyniły się do obalenia komunizmu

W czasie swojego pontyfikatu Jan Paweł II często podejmował się mediacji i wzywał do zaniechania przemocy w różnych wielkich konfliktach, takich jak wojny w Zatoce Perskiej, Libanie i Bośni. Z reguły Jan Paweł II był przeciwko stosowaniu takich środków nacisku, jak blokady ekonomiczne, ponieważ uważał je za represje godzące głównie w niewinną ludność.

Niekwestionowana na świecie jest opinia, że wybór Polaka na papieża, a następnie jego działalność, w dużej mierze przyczyniły się do obalenia komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej i do powrotu wolności i demokracji w tym regionie świata.

Jan Paweł II był człowiekiem o głębokiej maryjnej pobożności, co znalazło swój wyraz w papieskim herbie z literą M i łacińskim zawołaniem, w którym zwracał się do Matki Boskiej – Totus Tuus (Cały Twój).

Pontyfikat Jana Pawła II nie tylko przyczynił się do przezwyciężenia podziału na dwa wrogie bloki. Ogłoszeniem „Mea culpa” Kościoła za grzechy jego wyznawców wobec przedstawicieli innych religii i kultur otworzył drzwi do pojednania chrześcijan z żydami i muzułmanami.

Przez lata najdłuższego pontyfikatu na przełomie XX i XXI wieku, Jan Paweł II był nowatorem i odnowicielem Kościoła. Wbrew wielu członkom Kolegium Kardynalskiego, które dziś niemal w całości pochodzi z jego nominacji, odważył się z okazji Roku Jubileuszowego przeprowadzić millenijny rachunek sumienia Kościoła. Poprosił m.in. o wybaczenie krzywd wyrządzonych w ciągu dwóch tysięcy lat przez jego wiernych wyznawcom innych religii. Przepraszał za inkwizycję i inne akty przemocy popełniane w imię Krzyża. Poszedł modlić się do synagogi, najpierw jako arcybiskup Krakowa, potem jako pierwszy papież.

Jan Paweł II cieszył się wielkim autorytetem moralnym w świecie jako obrońca praw człowieka i inicjatyw podejmowanych na rzecz zachowania pokoju. Równocześnie sławił dobre imię Polski w świecie. W 1993 roku, podczas uroczystości z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja, ówczesny prezydent nadał papieżowi pierwszy w II RP Order Orła Białego. Papież odebrał order 22 maja 1995 roku w Skoczowie. W 1994 roku został również pierwszym laureatem „Nagrody Rzymu za zasługi dla pokoju i akcje humanitarne” oraz Człowiekiem Roku tygodnika „Time”. Po raz drugi Człowiekiem Roku został wybrany w 1996 przez tygodnik „Newsweek”. W 1995 roku uhonorowano go też specjalną nagrodą organizacji religijnej The Christophers za książkę „Przekroczyć próg nadziei”.

Santo subito!

Jan Paweł II zmarł 2 kwietnia 2005 roku w wieku 84 lat. Został pochowany w Watykanie. Kilka tygodni po jego śmierci, papież Benedykt XVI ogłosił, że korzystając z przysługującego mu prawa, przyspieszył rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego swego poprzednika. Była to odpowiedź głowy Kościoła Katolickiego na wołanie tysięcy wiernych podczas pogrzebu Jana Pawła II, skandujących „Santo subito!”, czyli „Święty natychmiast!”:

Po kilkuletnim procesie beatyfikacyjnym, 1 maja 2011 roku w Watykanie, Jan Paweł II został wyniesiony na ołtarze przez papieża Benedykta XVI jako błogosławiony. 27 kwietnia 2014 roku został ogłoszony świętym. Mszy kanonizacyjnej na placu św. Piotra przewodniczył papież Franciszek.

Liturgiczne wspomnienie papieża Polaka przypada 22 października, czyli w rocznicę inauguracji jego pontyfikatu.

W 2005 r. Sejm ustanowił 16 października Dniem Papieża Jana Pawła II. Posłowie w uchwale wskazali na to, że Jan Paweł był autorytetem XX wieku, „człowiekiem, który sięgając do źródeł chrześcijaństwa, uczył nas solidarności, odwagi i pokory”.

Z kolei w niedzielę poprzedzającą rocznicę wyboru Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, od 2001 roku w Polsce jest organizowany Dzień Papieski, który służy refleksji nad nauczaniem i pontyfikatem Świętego Jana Pawła II.